Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΕ ΡΙΑΛΙΤΙ

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΕ ΡΙΑΛΙΤΙ

Δυο πολιτικές για τη μειονότητα

Μια από τις πιο πετυχημένες μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δεκαετιών δέχεται τα πυρά της τηλεοπτικής εθνικοφροσύνης, στο όνομα της καταπολέμησης του αλλόθρησκου «εσωτερικού εχθρού».

Με την κρίση της οικονομίας και των θεσμών να απογειώνεται, ήρθε φαίνεται η ώρα και της μειονοτικής πολιτικής του ελληνικού κράτους να μετατραπεί σε ριάλιτι. Με όλες τις συνέπειες μιας τέτοιας εκτροπής στις σχέσεις «μειονοτικών» και «πλειονοτικών» κατοίκων της ακριτικής Θράκης.

Αναφερόμαστε στην τελευταία καμπάνια των γνωστών εθνικιστικών κύκλων, με αποκορύφωμα τρεις διαδοχικές εκπομπές του Κώστα Χαρδαβέλλα («Αθέατος Κόσμος», ALTER 1, 8 και 15.6.10), γύρω από την υποτιθέμενη δίωξη της Χαράς Νικοπούλου, υποδιευθύντριας μέχρι την περασμένη Τρίτη στο μειονοτικό σχολείου του Μεγάλου Δερείου στον Εβρο. Μιας «δίωξης» που οι ίδιοι κύκλοι αποδίδουν στην ειδική γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας, καθηγήτρια Θάλεια Δραγώνα.

Οπως όμως αποδεικνύουν τα τεκμήρια που δημοσιοποίησε το Υπουργείο, τέτοια «δίωξη» απλά δεν υπάρχει: η μετάθεση της Νικοπούλου από τη Θράκη στη Θεσσαλονίκη έγινε μετά από δική της αίτηση, που υποβλήθηκε στις 30 Νοεμβρίου για «προσωπικούς λόγους» κι ικανοποιήθηκε βάσει του αντικειμενικού συστήματος των μορίων!

Είναι προφανές ότι βρισκόμαστε μπροστά στη δεύτερη φάση της συκοφαντικής καμπάνιας που εξαπολύθηκε το περασμένο φθινόπωρο εναντίον της Θάλειας Δραγώνα, με τη διακίνηση πλαστογραφημένων δήθεν κειμένων της (βλ. «Ιός» 10.1.10). Με ορατό στόχο την ανατροπή της επιτυχημένης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που έχει δρομολογηθεί στο χώρο της μειονότητας της Θράκης εδώ και μιάμιση δεκαετία (βλ. δίπλα). Και, προοπτικά, την ανάσχεση του εκδημοκρατισμού της ελληνικής μειονοτικής πολιτικής, που συναποφασίστηκε το 1990-91 απ’ όλα τα πολιτικά κόμματα εξασφαλίζοντας ηρεμία στην περιοχή.

Παρά τις τυπικές διακηρύξεις τους υπέρ της συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων, οι εκπομπές του «Αθέατου Κόσμου» εντάσσονται πλήρως σ’ αυτή τη λογική. «Το πρώτο που βλέπουμε καθώς πλησιάζουμε στο χωριό Μεγάλο Δέρειο του Εβρου», εξηγεί π.χ. ο Χαρδαβέλλας, «είναι ένας ψηλός μιναρές, σαν ένα καρφί που υψώνεται στον ελληνικό ουρανό». Ακόμη πιο χαρακτηριστικός είναι ο έκδηλος αντικοινοβουλευτισμός που διαπερνά όλο το ρεπορτάζ, με το διαρκή στιγματισμό αιρετών δημάρχων και βουλευτών που «χαϊδεύουνε τους μουσουλμάνους».

Ιδιαίτερη μεταχείριση επιφυλάχθηκε μόνο στο ΛΑ.Ο.Σ., στελέχη του οποίου ήταν οι μόνοι πολιτικοί που μετείχαν στις εκπομπές ως συνομιλητές: από τους βουλευτές Αδωνι Γεωργιάδη (8.6) και Κυριάκο Βελλόπουλο (15.6) μέχρι το γραμματέα της ΝΕ.Ο.Σ. Γιάννη Πήλιουρα, που ο παρουσιαστής μας πλάσαρε σαν «απλό φοιτητή».

Μια άλλη χοντρή ανακρίβεια αφορά την υποτιθέμενη πρωτοτυπία του ρεπορτάζ. «Σ’ όλο αυτό το διάστημα», ισχυρίστηκε ο Χαρδαβέλλας, η Νικοπούλου «ήταν μόνη της και δε μιλούσε. Είναι η πρώτη φορά σήμερα που αυτή η δασκάλα του Εβρου ανοίγει την ψυχή της». Στην πραγματικότητα από το 2008 μέχρι σήμερα έχει δώσει κάμποσες συνεντεύξεις (σε εφημερίδες και ραδιοσταθμούς), έχει μιλήσει σε δημόσιες εκδηλώσεις προς τιμήν της και δυο τουλάχιστον ομιλίες της διακινούνται διαδικτυακά. Η αυτοβιογραφική δε αφήγησή της στον «Αθέατο Κόσμο» συμπίπτει σε μεγάλο βαθμό, ακόμη στις διατυπώσεις, με όσα είπε στις 29.2.2008 σε εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν της η «Ενωσις Επιστημόνων Γυναικών».

Ιστορικό μιας κρίσης

Τα βασικά στοιχεία της υπόθεσης, με βάση κυρίως τη δική της αφήγηση, έχουν ως εξής:

- Κόρη του τότε προέδρου του Αρείου Πάγου, η Χαρίκλεια Νικοπούλου (στο εξής: Χ.Ν.) μετατέθηκε το 2004 με αίτησή της στο μειονοτικό σχολείο του Μεγάλου Δερείου. Μαζί με το χρηματιστή σύζυγό της εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο χωριό, μεταφέροντας εκεί και τα πολιτικά τους δικαιώματα.

- Σχετικά σύντομα, ωστόσο, η δασκάλα ήρθε σε αντιπαράθεση με μεγάλη μερίδα των κατοίκων. Αιτίες ή αφορμές αυτών των τριβών αναφέρονται πολλές, με αντικρουόμενες (όπως είναι φυσικό) εκδοχές των εκατέρωθεν εμπλεκομένων. Μεταξύ άλλων, η ίδια η Χ.Ν. τονίζει πως η πρωτοβουλία της για παρελάσεις στις εθνικές εορτές αντιμετωπίστηκε εξαρχής «με εντονότατη δυσφορία». Ως «πρώτη δυσάρεστη εμπειρία» της από την τοπική πραγματικότητα αναφέρει ωστόσο μια θρησκευτική τελετή το Μάιο του 2005, όταν συνειδητοποίησε πως απέναντί της είχε τα μέλη μιας κοινότητας όχι αποκλειστικά θρησκευτικής:

«Με θλίψη μου διαπίστωσα ότι στα μπράτσα των παιδιών ήταν καρφιτσωμένες λίρες με το πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ. Καλώ ένα συνάδελφο και τον ρωτάω, κάνοντας πως δεν κατάλαβα, ‘τι έχουν στα χέρια τους καρφιτσωμένα;’ Απαντάει ‘είναι κάποια δώρα που τους δώσαμε επειδή είναι θρησκευτική η γιορτή, όπως εσείς όταν βαφτίζεστε κάνετε δώρο σταυρουδάκια, έτσι κι εμείς κάναμε δώρο αυτές τις λίρες’» (Ομιλία 29/2/08). «Οταν πήγα στα παρασκήνια κι είδα ότι όλα τα δικά μου τα παιδιά, τα Ελληνόπουλα, αυτά που τραγουδάνε Χατζιδάκι και Θεοδωράκη, είχαν το Μουσταφά Κεμάλ εδώ στα χέρια, δε σοκαρίστηκα απλά, ένιωσα ότι μού ήρθε κεραμίδα στο κεφάλι. Εις ένδειξη διαμαρτυρίας αποχώρησα, ενημέρωσα ωστόσο προφορικά τους προϊσταμένους μου» (Alter 1.6.10).

- Το Σεπτέμβριο του 2007 η Χ.Ν. συντάσσει δυο αναφορές προς το Υπουργείο, καταγγέλλοντας το διευθυντή και τον πρόεδρο της σχολικής εφορίας ότι «λειτουργούν άκρως αντιεκπαιδευτικά και ανθελληνικά».

- Τον Οκτώβριο του 2007, 21 απ’ τους 38 γονείς ζητούν γραπτά την απομάκρυνσή της. Η απόσυρση των μαθητών απ’ το σχολείο αποτράπηκε με συνέλευση των γονέων, παρουσία της ίδιας και των επικεφαλής της μειονοτικής εκπαίδευσης (7.11). Η Χ.Ν. κάνει λόγο για «λαϊκό δικαστήριο» και «διαδικασία πέραν του δέοντος υποτιμητική κι εξευτελιστική για το πρόσωπό της». Καταγγέλλει μάλιστα τον προϊστάμενό της ότι «δεν υπάκουσε» στον τότε ειδικό γραμματέα του ΥΠΕΠΘ, Αγγελο Συρίγο, που την είχε κατ’ ιδίαν προϊδεάσει για πολύ διαφορετική εξέλιξη.

- Ως αποτέλεσμα της κλιμακούμενης έντασης, στο χωριό θα παρέμβουν ποικίλα εξωθεσμικά κέντρα: από το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής μέχρι το γνωστό εθνικόφρονα επιχειρηματία (κι υποστηρικτή του ΛΑ.Ο.Σ.) Πρόδρομο Εμφιετζόγλου – τον οποίο, σύμφωνα με τη Χ.Ν. (29.2.08), «της έστειλε ο Θεός» στις δύσκολες ώρες.

- Σε πανελλαδικό επίπεδο η Χ.Ν. έγινε γνωστή το Νοέμβριο του 2007, με ερώτηση που κατέθεσε στη Βουλή ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Αχμέτ Χατζηοσμάν (9.11) κι ένα υμνητικό δημοσίευμα του ακροδεξιού «Στόχου» (22.11). Το αποκορύφωμα ήρθε ωστόσο το Φεβρουάριο του 2008, όταν ο χωρικός Οσμάν Κασάικα χειροδίκησε εις βάρος της (7.2).

- Αφορμή της χειροδικίας ήταν οι επιπλήξεις της Χ.Ν. προς τη σύζυγο του δράστη και καθαρίστρια του σχολείου. Στις τότε συνεντεύξεις της, η δασκάλα αναφέρει πως δέχτηκε γροθιά με αποτέλεσμα «κάποιες κακώσεις και οίδημα στο δεξιό καρπό». Ο δράστης συνελήφθη αμέσως και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 μηνών (11.2.08). Το εφετείο μείωσε την ποινή του σε 5 ½ μήνες (19.11.09).

- Η Χ.Ν. ήρθε κατόπιν αντιμέτωπη με την («πλειονοτική») τοπική δημοτική αρχή. Ο δήμαρχος Βαγγέλης Πουλιλιός κατηγορείται σαν εθνικός μειοδότης, επειδή «υποτάσσεται» στις διαθέσεις των πολιτών που εκπροσωπεί: «Ενας περίεργος δήμαρχος ισορροπιστής, που έχει βγει πέντε φορές», λέει με νόημα ο Χαρδαβέλλας, «πέντε συνεχόμενες φορές έχει βγει ο δήμαρχος αυτός, που σημαίνει ότι ξέρει πάρα πολύ καλά τη δουλειά του, να κρατάει τις ισορροπίες και να μαζεύει ψήφους».

- Τον Οκτώβριο του 2008 οι γονείς ζητούν ξανά την απομάκρυνσή της, επικαλούμενοι υποσχέσεις που δόθηκαν στη συνάντηση της 7.11.07. Ολοι οι μαθητές -πλην ενός- απέχουν από τα μαθήματα. Το Υπουργείο τη στηρίζει κι η αποχή σταματά μετά από δυο βδομάδες.

Διαίρει κι εξελλήνιζε;

Ποια όμως ακριβώς πολιτική προτείνει η Χαρά Νικοπούλου για τη μειονότητα; Στις ομιλίες και τις συνεντεύξεις της διακρίνουμε τρεις βασικές θέσεις:

1. Κατάργηση της εκπαίδευσης (και) στη μειονοτική γλώσσα.

«Τα σχολεία πρέπει να γίνουν δημόσια και να πάψουν να είναι δίγλωσσα», εξηγεί στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08). «Πρέπει όλα τα μαθήματα να διδάσκονται στα ελληνικά. Και να υπάρχει θεολόγος που θα τους διδάσκει τη θρησκεία τους». Το ίδιο επαναλαμβάνει και σε συνέντευξή της προς το στέλεχος του ΛΑ.Ο.Σ. Γιάννη Κουριαννίδη: «Πρέπει για να εξυγιανθεί αυτό το πράγμα, να πάμε στη ρίζα, να κάνουμε δημόσια τα σχολεία της μειονότητας και να πάψουν πλέον να είναι δίγλωσσα» («Ελεύθερος Κόσμος» 17.2.08).

2. Καλλιέργεια «ελληνικής εθνικής συνείδησης» στη νέα γενιά της μειονότητας.

«Προσπαθώ να τους δημιουργήσω ελληνική συνείδηση», τονίζει στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08). Στη συνέντευξή της στο Alter και σε «ανοικτή επιστολή» του δικηγόρου κι αδελφού της που δημοσιεύθηκε στην «Ελεύθερη Ώρα» (5.6.10) αυτή η δραστηριότητα δικαιολογείται με το άρθρο 16 του Συντάγματος, βάσει του οποίου η παιδεία αποσκοπεί (και) «στην ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης».

Μια ιδέα για το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία αυτής της εθνικής κατήχησης μας δίνει η ίδια στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08): «Τους έκανα μάθημα για την Επανάσταση του 1821 όταν ένας μαθητής πετάχτηκε όρθιος και μου είπε ότι είναι Τούρκος. Ηρεμα, τον πήρα από το χέρι και τον πήγα στο προαύλιο κάτω από την ελληνική σημαία λέγοντάς του ότι είναι Ελληνας και βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος». Παρά την οικογενειακή νομική παιδεία, δεν είχε προφανώς ακούσει τίποτα για το δικαίωμα ατομικού αυτοπροσδιορισμού και τον οφειλόμενο σεβασμό του απ’ τους δημόσιους λειτουργούς!

Αποκαλυπτικότατο είναι επίσης το βίντεο του εορτασμού της 25ης Μαρτίου 2008 που διακινείται στο Διαδίκτυο. Εκεί η Νικοπούλου βγάζει λόγο στα μουσουλμανάκια για «το μήνυμα της έλευσης του Θεανθρώπου» κι οι μαθητές τραγουδούν ελληνοχριστιανικά άσματα («του λευκού σταυρού σου η χάρη δυναμώνει κι οδηγεί»), με αποκορύφωμα το τουρκοφαγικό ποίημα που απαγγέλλει η μικρή Εμινέ: «Βάλε τους Τούρκους εμπροστά / σαν το χασάπη τα τραγιά / καπετάνιε μας λεβέντη / που όλη η Τουρκιά σε τρέμει».

Τι σημαίνει μια τέτοια «διαπαιδαγώγηση», που φέρνει τα παιδιά της μειονότητας σε σύγκρουση με την ίδια την ταυτότητά τους; Αυτό το καταλάβαινε ακόμη και η χουντική διπλωματία, όταν το 1968 υπέγραφε με την Τουρκία την αμοιβαία απαγόρευση «εκδηλώσεων δυναμένων να θίξωσι την θρησκευτικήν ή εθνικήν φιλοτιμίαν» των μειονοτήτων.

«Παραστάσεις με θέματα εκ της Επαναστάσεως του 1821, κατά τας οποίας οι Μουσουλμάνοι μαθηταί, φουστανελλοφορούντες, υποδύονται ρόλους προσώπων φονευόντων ηβηδόν τους Τούρκους εχθρούς ή καταρωμένων αυτούς ή αποκαλούντων αυτούς βαρβάρους κλπ», εξηγούσε ο τότε ΥΠΕΞ Παναγιώτης Πιπινέλης, είναι πρακτικές που «σπανίως ωφελούν, καταλήγουσαι συνήθως εις τα αντίθετα αποτελέσματα, ενώ υφίστανται τρόποι εμφυσήσεως της αγάπης προς την Ελλάδα δι’ άλλων επαγωγικωτέρων μέσων».

3. Διαχωρισμός της μειονότητας σε «καλούς» και «κακούς», βάσει γλωσσικών και θρησκευτικών διαφορών.

Η «πομακική ταυτότητα» του Μεγάλου Δερείου προβάλλεται έτσι έντονα, παρόλο που η τοπική «εθνολογική» πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Σύμφωνα π.χ. με τα απόρρητα πρακτικά του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης (23.7.64), στο χωριό -και στο γειτονικό Σιδηρώ- κατοικούσαν 64 «τουρκικαί» και 235 «πομακικαί» οικογένειες. Η συντριπτική πλειοψηφία των πρώτων (61 οικογένειες) χαρακτηρίζονταν «γηγενείς», ενώ οι περισσότεροι Πομάκοι (199 οικογένειες) «εγκατεστάθησαν εκ του Νομού Ροδόπης αυθαιρέτως κατά τα έτη 1942 έως 1955» κι η απομάκρυνσή τους αποτελούσε επί χρόνια αντικείμενο υπηρεσιακών διαβουλεύσεων. Στη δημόσια δε ομιλία της το 2008 στην Αθήνα, η ίδια η Νικοπούλου υποστήριξε επανειλημμένα πως οι μαθητές της «έχουν μητρική γλώσσα την τουρκική» και «στα διαλείμματα μιλάνε μόνο τουρκικά».

Μια άλλη διαφορά που επιστρατεύεται είναι η διάκριση των μουσουλμάνων μειονοτικών σε «ορθόδοξους» σουνίτες κι «αιρετικούς» σιίτες (αλεβίτες). «Εχουμε καταλάβει τι γίνεται στη μειονότητα», εξηγούσε η Χ.Ν. στο «Πρώτο Θέμα» (17.2.08), «ξέρουμε ποιοί είναι αυτοί που την επηρεάζουν, ήρθε η ώρα να περάσουμε στα έργα και στην οργάνωση. Πρέπει να καταλάβουμε ότι στη μειονότητα υπάρχουν σουνίτες και αλεβίτες». Η ακριβής ταυτότητα του πρώτου πληθυντικού παραμένει κάπως ασαφής, το συμπέρασμα είναι όμως διαυγέστατο.

Η φαιογάλανη συνοδοιπορία

Το «πρόγραμμα» της Νικοπούλου αποτελεί όμως τη μια μόνο πλευρά του νομίσματος. Αυτό που ανέδειξε τη δασκάλα του Μεγάλου Δερείου σε σύμβολο μιας ορισμένης εθνικοφροσύνης ήταν κυρίως η προβολή της από δυο διακριτά υποκείμενα: μια μερίδα των ΜΜΕ και την οργανωμένη ακροδεξιά.

Καθοριστική υπήρξε η πρωτοσέλιδη προβολή της από το «Πρώτο Θέμα» στις αρχές του 2008. «Εχει τη σημασία του το ότι εδώ δεν μιλάμε για μια οποιαδήποτε Ελληνίδα δασκάλα, αλλά για μια κοπέλα που τυγχάνει να είναι και κόρη του προέδρου του Αρείου Πάγου», τόνιζε τότε ο Θέμος Αναστασιάδης (17.2). «Αυτό που συνέβη στη Χαρά Νικοπούλου πρέπει να ξεσηκώσει όλο τον πολιτικό, δικαστικό και δημοσιογραφικό κόσμο. Οχι μόνο επειδή είναι κόρη του προέδρου του Αρείου Πάγου, αλλά επειδή όταν κάτι τέτοιο συμβαίνει ειδικά σ’ αυτήν, όλους τους άλλους μας περιμένουν τα ίδια και χειρότερα».

Υπήρξαν και πιο ενθουσιώδεις οπαδοί. «Φυσική συνέχεια των Ρήγα Φεραίου, Μαρίνου Αντύπα, Δημήτρη Γληνού» αποκαλεί τη Χ.Ν. σε ανακοίνωσή του το «Πατριωτικό Μέτωπο» των Ζουράρι–Παπαθεμελή («Ελ. Ωρα» 29.5.10), «δασκάλα με παντελόνια» την αναγορεύουν κάποια πατριωτικά σάιτ, «νέα Μπουμπουλίνα» τη θέλουν άλλοι. «Η φωνή της Χαράς είναι η φωνή ολόκληρης της Θράκης», επαναλαμβάνει διαρκώς ο Χαρδαβέλλας.

Η οργανωμένη ακροδεξιά, πάλι, δίνει δυναμικά το παρών. Από το 2008 οι εθνικές γιορτές στο Μεγάλο Δέρειο μετατρέπονται σε πανελλαδικά προσκυνήματα βουλευτών και πολιτευτών του ΛΑ.Ο.Σ., του «Πατριωτικού Συνδέσμου» της Λάρισας (που στις 28.20.08 προκαλεί επεισόδια στην έδρα του δήμου) και φυσιογνωμιών όπως ο τέως πράκτορας της ΕΥΠ Στιβ Λάλας. Η «Χρυσή Αυγή» παρίσταται οργανωμένα στο εφετείο το 2009 και μέλη της κακοποιούν μειονοτικό δημοσιογράφο («Αυγή» 3.12.09).

Η συμμετοχή της ίδιας της Νικοπούλου σε εκδηλώσεις ακροδεξιών φορέων συνιστά μια ειδικότερη πτυχή αυτής της κινητοποίησης. Τυπικό δείγμα: στις 28.9.2008 στη Λάρισα, «εκτός του Πατριωτικού Ελληνικού Συνδέσμου, που ήταν και ο διοργανωτής της εκδήλωσης, τίμησαν τη Χαρά Νικοπούλου η εφημερίδα ‘Ελεύθερος Κόσμος’, η εφημερίδα ‘Στόχος’, το ‘Ελληνορθόδοξο Εθνικό Λαϊκό Επαναστατικό Κόμμα’» κ.ά. («Ελ. Κόσμος» 5.10.08). Στις γραπτές ευχαριστίες της προς το έντυπο του Ζαφειρόπουλου, η Χ.Ν. διακηρύσσει: «Εύχομαι να συνεχίσω και στο μέλλον να είμαι άξια των επαίνων σας!» («Ελ. Κόσμος» 2.11.08). Ο δε «Στόχος» στο σχετικό ρεπορτάζ αναφέρει (2.10.08) πως η τιμώμενη δασκάλα «αποτελεί μέλος του Συνδέσμου» των οργανωτών.

Τελεσίγραφα κατά συρροή

Αφήσαμε για το τέλος μια άλλη ιδιομορφία του ζητήματος.

Η εκδήλωση της 29.2.2008 στην Αθήνα ήταν χαρακτηριστική. Με παρόντα τον ειδικό γραμματέα του ΥΠΕΠΘ Αγγελο Συρίγο, η Νικοπούλου απηύθυνε κανονικό τελεσίγραφο προς τον προϊστάμενό της υπουργό Ευριπίδη Στυλιανίδη:

«Εχω ζητήσει 10 μέρες κανονική άδεια, όχι αναρρωτική. Σ’ αυτές τις 10 μέρες ικετεύω -δε ζητάω- τον υπουργό παιδείας, αν πραγματικά ενδιαφέρεται για τη Θράκη, γιατί είναι απ’ τη Θράκη, αν πραγματικά ενδιαφέρεται γι’ αυτά τα Ελληνόπουλα που μέσα τους έχουν την Ελλάδα, να απομακρύνει από το σχολείο του Μεγάλου Δερείου το διευθυντή και ν’ αλλάξει τη σχολική εφορία. Επιτέλους! [χειροκροτήματα]

Αν δεν γίνει αυτό, μου δείχνει το δρόμο για να φύγω απ’ το σχολείο. Αν κάποιοι σέβονται αυτά τα παιδιά, πρέπει ν’ απομακρυνθεί -με βάση τις αναφορές που έχω κάνει- ο διευθυντής του σχολείου, και το ζητάω για τις επόμενες 10 μέρες. Διαφορετικά ας με στείλουν όπου αλλού θέλουν, εγώ αρνούμαι να είμαι σ’ ένα σχολείο που η διοίκησή του είναι φιλοτουρκική! Εμένα σ’ ελληνικό σχολείο με διόρισαν απ’ όσο ξέρω! [χειροκροτήματα]

Περιμένω τις επόμενες δέκα μέρες, όχι απάντηση με λόγια, περιμένω πράξεις. Αν δεν γίνουν αυτά που ζητάω, μου δείχνουν το δρόμο για να φύγω κι υπεύθυνος αποκλειστικά θα είναι ο υπουργός Παιδείας».

Μόλις η ομιλήτρια κατέβηκε από το βήμα, ο ειδικός γραμματέας την αγκάλιασε μπροστά στις κάμερες. Φυσικά, οι όροι της ικανοποιήθηκαν.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν και το πρόσφατο φαξ της Νικοπούλου προς το Υπουργείο Παιδείας (3.6.10): «Υστερα από την προβολή της εκπομπής ‘Αθέατος Κόσμος’ και με βάση το έργο που έχει παραχθεί στο Μειονοτικό Σχ. Μεγάλου Δερείου τα τελευταία πέντε χρόνια ζητώ την ανάκληση της μετάθεσής μου [...] υπό δύο όρους: Α. Να διασφαλίσετε τηνη παρουσία μου στο χώρο του Σχολείου.Β. Την απομάκρυνση του προσοντούχου δασκάλου Μουχαρέμ Τζαφέρογλου. Παρακαλώ για τις περεταίρω ενέργειές σας».

Στον αθηναϊκό Τύπο σχολιάστηκε ποικιλότροπα το ανορθόγραφο «περεταίρω», όχι όμως και το πρωτοφανές φαινόμενο, μια τηλεοπτική εκπομπή να επισείεται ως επιχείρημα για την επιβολή υπηρεσιακών μεταβολών – και δη «υπό όρους».

Τούτη τη φορά όμως το Υπουργείο απέρριψε το τελεσίγραφο, επικαλούμενο την υφιστάμενη νομοθεσία. Η Χ.Ν. κάλεσε μέσω facebook «όλους όσους θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα αντίστασης στο τουρκικό προξενείο» να παρευρεθούν την τελετή λήξης της σχολικής χρονιάς στο Μεγάλο Δέρειο. Παρά την έντονη διαδικτυακή προβολή του καλέσματος, το αποτέλεσμα ήταν μάλλον απογοητευτικό: στο μισοάδειο προαύλιο δε διακρίναμε παρά κάμποσους «συνήθεις συμπαραστάτες». Οπως άλλωστε αποκάλυψε ο Χαρδαβέλας, 30 από τους 41 μαθητές του σχολείου δεν ξαναπάτησαν εκεί μετά την πρώτη εκπομπή του.

Κάθε εκπαιδευτικός θα θεωρούσε αυτή την τελευταία εξέλιξη δείγμα αποτυχίας. Για τους εθνικόφρονές μας, η σχολική διαρροή των «αλλοπίστων» είναι ωστόσο ψιλά γράμματα. Οπως μας πληροφορούσε παλιότερα με θαυμασμό ο «Στόχος» (2.10.08), η ηρωική δασκάλα «είναι αποφασισμένη να μείνει στο σχολείο του Μεγάλου Δερείου ακόμη κι αν παρακολουθεί τα μαθήματα μόνο ένα παιδί».

Ένα νέο σχολείο για τη μειονότητα

Μια "ιδιαιτερότητα" της Χαράς Νικοπούλου, διαβεβαιώνουν οι υποστηρικτές της, είναι ότι κάνει ενισχυτική διδασκαλία στους μαθητές της για να βελτιώσει την ελληνομάθεια και τις προοπτικές ένταξής τους στην ελληνική κοινωνία. Μόνο που δεν είναι η μόνη: εκατοντάδες εκπαιδευτικοί επιδίδονται από το 1996 στην ίδια ακριβώς δραστηριότητα. Και μάλιστα στο πλαίσιο του Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων (ΠΕΜ) που οργάνωσαν οι καθηγήτριες Αννα Φραγκουδάκη και Θάλεια Δραγώνα. Του προγράμματος, με άλλα λόγια, που οι εθνικόφρονές μας επιχειρούν να κατεδαφίσουν!

Το ΠΕΜ πρόκυψε ως αποτέλεσμα της νέας πολιτικής που εφαρμόζει από το 1991 το ελληνικό κράτος απέναντι στη μειονότητα. Η πολιτική αυτή επιχειρεί να αποκαταστήσει τα κοινωνικά δικαιώματα που είχε στερηθεί η συγκεκριμένη ομάδα ελλήνων πολιτών, αίροντας τους φραγμούς που τους διαχωρίζουν από τον πλειονοτικό πληθυσμό.

Η εκπαιδευτική αυτή μεταρρύθμιση είχε τριπλό στόχο: (α) την έξοδο των παιδιών της μειονότητας από την απομόνωση και την ένταξή τους στην ευρύτερη κοινωνία, (β) τη διατήρηση των θρησκευτικών, γλωσσικών και εθνοτικών ιδιαιτεροτήτων και (γ) την αποδοχή τους από την πλειονότητα. Αφορά αποκλειστικά και μόνο το ελληνόγλωσσο πρόγραμμα των μειονοτικών σχολείων.

Το πρώτο απτό δείγμα της νέας πολιτικής υπήρξε η ανακοπή του ρεύματος της σχολικής διαρροής. Μέσα σε 15 χρόνια (1989-2003) ο αριθμός των παιδιών της μειονότητας που φοιτούν στο Γυμνάσιο τετραπλασιάστηκε. Το 1989 οι μειονοτικοί μαθητές Γυμνασίου στους νομούς Ξάνθης και Ροδόπης ήταν όλοι κι όλοι 769, δηλαδή μόλις 14% του συνολικού μαθητικού πληθυσμού αυτής της βαθμίδας. Το 2003 οι μαθητές αυτοί έφτασαν τους 2.936, ποσοστό 42%. Η ανακοπή της διαρροής είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή στα κορίτσια, με ό,τι αυτό σημαίνει για μια κλειστή, συντηρητική κι ανδροκρατούμενη κοινότητα.

Το ΠΕΜ κινητοποίησαν ένα μεγάλο αριθμό επιστημόνων που ξεκίνησαν από το μηδέν, δημιουργώντας νέα βιβλία κι εφαρμόζοντας σύγχρονες μεθόδους. Η ελληνική γλώσσα άρχισε να αντιμετωπίζεται από τη μειονότητα ως προσιτή στην εκμάθηση κι ως εργαλείο κοινωνικής ένταξης. Η εξέλιξη του μειονοτικού μαθητή στο εσωτερικό του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, μέχρι και την ανώτατη βαθμίδα, έγινε για πρώτη φορά ορατός στόχος .

Μια από τις σημαντικότερες καινοτομίες του ΠΕΜ ήταν η ίδρυση των Κέντρων Στήριξης του προγράμματος (ΚΕΣΠΕΜ), τα οποία στελεχώθηκαν με μικτό προσωπικό και λειτούργησαν από τον Απρίλιο του 2003 επί οκτώ μέρες τη μέρα, εφτά μέρες την εβδομάδα κι εντεκάμισι μήνες το χρόνο. Τα ΚΕΣΠΕΜ παρέχουν μαθήματα σε παιδιά Δημοτικού και Γυμνασίου, διαθέτουν δανειστική βιβλιοθήκη για μαθητές και εκπαιδευτικούς, ενημερώνουν γονείς και μαθητές, συμβουλεύουν εκπαιδευτικούς και γονείς, οργανώνουν πολιτιστικές και δημιουργικές εκδηλώσεις. Ο λόγος που δημιουργήθηκαν ήταν η ανάγκη παράκαμψης το γκέτο που χαρακτηρίζει τα μειονοτικά σχολεία, ώστε τα παιδιά να μπορέσουν να βιώσουν μια εκπαιδευτική διαδικασία σε περιβάλλον πραγματικά δίγλωσσο και διαπολιτισμικό.

Σύμφωνα με τις διευθύντριες του προγράμματος, «το πείραμα αποδείχθηκε επιτυχέστατο. Τα μαθήματα, ιδίως της ελληνικής γλώσσας, των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην ελληνική και των μαθηματικών, γίνονται απογεύματα και Σαββατοκύριακα όλο το σχολικό έτος και καθημερινά το καλοκαίρι». Ο σημαντικότερος λόγος της επιτυχίας ήταν το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί «αποδέχονταν με απλότητα και φυσικότητα τη μητρική γλώσσα και την πολιτισμική ταυτότητα των παιδιών».

Φυσικά όλα αυτά δεν έγιναν ούτε αυτόματα ούτε χωρίς αντιφάσεις. Σε κάθε βήμα του προγράμματος ορθωνόταν η αμφισβήτηση κι η καχυποψία, απόρροιες μιας παγιωμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας που επί δεκαετίες έθετε τους μειονοτικούς μαθητές και τους γονείς τους μπροστά στο δίλημμα να «επιλέξουν στρατόπεδο», ακολουθώντας τις διακυμάνσεις της ελληνοτουρκικής αντιπαλότητας.

Η εφαρμογή του ΠΕΜ και τα άλλα μέτρα αποκατάστασης της ισονομίας στη Θράκη ανατρέπουν την παλιά λογική των δύο κρατών, που -για δικούς του το καθένα λόγους- επιδίωκαν το διαχωρισμό και την απομόνωση της μειονότητας: η μεν Τουρκία για να αναπτύξει τουρκική συνείδηση σε όσο μεγαλύτερο τμήμα της, η δε Ελλάδα για να περιορίσει τον τουρκικό έλεγχο και να εξασφαλίσει τον πολιτικό έλεγχο του μειονοτικού πληθυσμού. Γι’ αυτό το λόγο το ΠΕΜ αντιμετώπισε εξαρχής την αντίδραση των πιο συντηρητικών μερίδων, αλλά και του «βαθέως κράτους» των δυο γειτόνων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Θάλεια Δραγώνα - Αννα Φραγκουδάκη (επιμ.)
«Πρόσθεση, όχι αφαίρεση – πολλαπλασιασμός, όχι διαίρεση. Η μεταρρυθμιστική παρέμβαση στην εκπαίδευση της μειονότητας της Θράκης»
(Αθήνα 2008, εκδ. Μεταίχμιο)
Αναλυτική κι εμπεριστατωμένη παρουσίαση του ΠΕΜ από μια πλειάδα επιστημόνων που μετείχαν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή του.

Νέλλη Ασκούνη
«Η εκπαίδευση της μειονότητας στη Θράκη»
(Αθήνα 2006, εκδ. Αλεξάνδρεια)
Η πληρέστερη και σφαιρικότερη μέχρι σήμερα παρουσίαση του ζητήματος. Καλύπτει όχι μόνο το επίσημο «μειονοτικό» εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και την πρόσβαση των μουσουλμάνων μαθητών στα δημόσια σχολεία (ιδίως τα δευτεροβάθμια).

Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης
"Η μειονοτική εκπαίδευση της Θράκης"
(ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 2003)
Το νομικό καθεστώς που διέπει τη μειονοτική εκπαίδευση σε μια συνοπτική μελέτη που συντάχτηκε στο πλαίσιο του ΠΕΜ. Μαζί με άλλες μελέτες είναι προσβάσιμη στο www.kleidiakaiantikleidia.net. Το υλικό του ΠΕΜ βρίσκεται στον ιστότοπο www.museduc.gr.

Τάσος Κωστόπουλος
«Το ‘Μακεδονικό’ της Θράκης. Κρατικοί σχεδιασμοί για τους Πομάκους (1956-2008)»
(Αθήνα 2009, εκδ. Βιβλιόραμα)
Η αθέατη όψη της κρατικής πολιτικής μισού αιώνα όσον αφορά τη διαχείριση της σλαβόφωνης «μειονότητας μέσα στη μειονότητα». Η συγγραφή του βιβλίου βασίστηκε σε ντοκουμέντα του Συντονιστικού Συμβουλίου Θράκης, του Γραφείου Ξένων και Μειονοτικών Σχολείων, του Υπουργείου Β. Ελλάδος, του ΥΠΕΞ κι άλλων υπηρεσιών.



ΔΕΙΤΕ

Γιάννης Κουριαννίδης (κάμερα), «25η Μαρτίου στο Μεγάλο Δέρειο» (παραγωγή: ΔΙΑΣ.GR). Ερασιτεχνικό ντοκιμαντέρ 36 λεπτών από τον επικεφαλής -τότε- του ΛΑ.Ο.Σ. στη Θεσσαλονίκη, με αντικείμενο τη γιορτή της 25ης Μαρτίου 2008 στο συγκεκριμένο χωριό.


Ελευθεροτυπία, 20/6/2010

http://www.iospress.gr/ios2010/ios20100620.htm